Otomatik Şanzıman

Günümüzde kalabalık trafikte konfor ve rahatlık için otomatik şanzımanlar çok tercih edilir oldu.

Otomatik şanzımanlı araçları temelde 3 gruba ayırmak yanlış olmayacaktır.

Bunlar;

• Tamamen elektronik ve hidrolik kontrollü, tork konvertörlü tam otomatik şanzımanlar.
• Bantlı, kayışlı, vites geçişleri olmayan  kasnaklı CVT şanzımanlar (sürekli değişkenli şanzımanlar).
• Her ne kadar otomatik şanzıman kategorisinde sayılmasalar da yakıt ekonomileri ve kullanım kolaylığı açısından çok tercih edilen otomatikleştirilmiş dün şanzımanlar (AMT).

Yakıt tasarrufu ve ekonomi düşünüldüğünde her ne kadar otomatikleştirilmiş düz şanzımanlar gerçek otomatik şanzıman olmasalar da tek kuru tip kavramalı ya da ıslak çift kavramalı şanzımanlar tercih edilmektedir.

Baktığımız zaman hidrolik otomatik şanzımanlar ve CVT şanzımanlar konforu ön plana çıkartan şanzımanlardır.

Otomatik şanzımanlarda ve CVT şanzımanlarda viskozite indeksi yüksek (yani sıcaklık ile akıcılığı çok fazla değişmeyen) özel otomatik şanzıman yağları kullanılır. Bu yağlar, çift kavramalı hidrolik sistemlerde de kullanılır.

Günümüzde otomobil üreticileri her ne kadar yeni nesil otomatik şanzımanlarda otomatik şanzıman yağı değişimini "lifetime" yani ömür boyu kullanım tavsiye etse de araç ömrüne bakıldığında otomatik şanzıman yağlarının 10 yılda bir değiştirilmesi gerekir.

Otomatik şanzıman yağlarında da aynı motor yağlarında olduğu gibi farklı kalite ve özelliklerde yağlar mevcuttur. Yağ seçiminde araç üreticilerin tavsiyelerine dikkat edilmelidir.

Mobil'in de piyasada Mobil ATF 220, Mobil ATF 320, Mobil ATF LT3309, Mobil Sentetik ATF gibi çok çeşitli şanzıman yağları mevcuttur.

Otomatik şanzımanların yağ değişiminde sadece şanzımanın karter tapasını söküp, yağı boşaltmak yeterli olmayacaktır. Çünkü tork konvertörün içinde şanzımandan daha fazla otomatik şanzıman yağı bulunur. Bu yağın da değiştirilmesi gerekir.

Bu konuda araç üreticilerinin talimatlarına göre yağ değişim prosedürü izlenmelidir.

Bazı araçlarda otomatik şanzıman yağını değiştirirken yağ soğutucusunun hortumu çıkartılır, karterdeki yağ boşaltıldıktan sonra, yeni yağ koyup, bir süre araç çalıştırılarak şanzıman içindeki yağ akışıyla, tork konvertördeki eski yağın, yeni koyulan yağ ile yer değiştirmesi sağlanır. Dolayısı ile şanzıman içinde tüm yağ, yeni yağ ile değiştirilmiş olur.

Otomatik şanzımanlarda yağ seviyesi şanzımanın modeline göre değişiklik gösterir. Bazı şanzımanlarda, yağ seviyesi için yağ çubuğu bulunur ve yağ çubuğu üzerinde sıcaklığına göre seviyeyi gösteren referans çizgiler vardır. Yağ seviyesinin, yağ sıcaklığına göre bu referans arkalıklarında olması gerekir.

Bazı şanzımanlarda ise yağ çubuğu yerine kontrol tapası bulunur. Yağ seviyesini kontrol etmek için bu yağ tapası sökülür, parmakla ya da tel yardımıyla yağ seviyesi bu yağ tapası yerinden kontrol edilir.

Otomatik şanzımanlı araçlarda, yağ seviyesi kontrol edilmeden önce pek çok araçta vites gezdirme işlemi yapılır. Bu işlem için vites, her konumunda birkaç saniye bekletilerek tüm viteslerde tek tek kontrol edilir. Böylelikle şanzıman içindeki yağın, şanzımanın her bölgesine eşit olarak dağılması sağlanır. Bu konuda üreticilerin yönergelerine göre hareket edilmelidir.

Seviye tapalı otomatik şanzımanlarda, bazı modellerde tapa açılmadan önce vites gezdirme işleminin yapılması gerekir. Çünkü bu şanzımanlarda yağ seviyesi genellikle tapa seviyesinin üzerindedir ve vites gezdirme işlemi yapılmadan tapa sökülürse yağ dışarı akar, kayıp gerçekleşir. Vites gezdirme işlemi ile şanzımanın içindeki yağ şanzımanın her bölgesine eşit bir şekilde dağılmasını sağlar ve dolayısıyla, yağ seviyesi tapa seviyesinin altına düşer. Daha sonra da tapa açılarak seviyenin doğru konumda olup olmadığı kontrol edilir.

Otomatik şanzıman yağ seviyesi kontrol edilirken yağın aynı zamanda kokusu ve rengi de kontrol edilmelidir. Otomatik şanzıman yağın rengi koyulaştıysa içine çok fazla miktarda balata tozu karıştığı anlamına gelir. Balata tozunun karışması, balatanın zamanından önce fazla aşındığını gösterir. Aynı şekilde yanık kokusu da balataların birbirine sürtünerek aşındığının göstergesidir.

Otomatik şanzıman yağı araç üreticisinin tavsiyesine göre ne eksik ne de fazla konulmalıdır. Eğer eksik ya da fazla konulursa otomatik şanzıman yağı köpürecek, hidrolik sistem içine hava girmesine neden olacak bu da şanzımanda vites geçmelerinde gecikmelere ve vites şoklamalarına neden olacaktır.

Şanzıman Yağları Sayfamız